We leren als kenniswerkplaats over schaarste, vanwege de organisatie van de Conferentie Zorg en Veiligheid van 2025. Het thema: Creatief met Schaarste; over geitenpaadjes en grenzen. Op deze pagina een aantal inzichten, en onderaan de Schaarste-Bingo!
Waar gaat Creatief met Schaarste over
Schaarste: Zorg en Veiligheid staat onder grote druk door aanhoudende personeelstekorten en financiële beperkingen, met vooruitzichten die wijzen op verdere verslechtering.
Creativiteit: In deze context wordt creativiteit steeds vaker genoemd als noodzakelijke eigenschap om met schaarste om te gaan. Creativiteit functioneert echter niet zonder kaders; juist binnen duidelijke grenzen ontstaan innovatieve oplossingen.
Geitenpaadjes: Een voorbeeld hiervan zijn zogenaamde “geitenpaadjes”: informele, vaak onofficiële routes binnen organisaties om bureaucratische obstakels te omzeilen en doelen toch te bereiken. Deze aanpak vraagt om flexibiliteit, improvisatie en het vermogen om bestaande structuren kritisch te bevragen.
Lees de gehele Introductie thema Creatief met schaartse_over geitenpaadjes en grenzen stellen_16 mei 2025.
Schaarste op de werkvloer heeft invloed op ons
In het boek Schaarste. Hoe gebrek aan tijd en geld ons gedrag bepalen (2013) leggen Mullainathan en Shafir uit hoe schaarste ervoor zorgt dat mensen zich sterk gaan focussen op het directe probleem ervan. Dat kan positief zijn: mensen worden efficiënter en creatiever in het oplossen van acute uitdagingen. Maar er zijn ook nadelen. Door die sterke focus ontstaat soms tunnelvisie: mensen vergeten andere belangrijke zaken. Schaarste vermindert ook onze mentale ruimte, waardoor we minder goed kunnen plannen, nadenken en impulsen beheersen. Dit kan leiden tot slechtere beslissingen en vergroot de kans dat mensen in een vicieuze cirkel terechtkomen. Het is geen zwakte, maar een logisch gevolg van hoe ons brein reageert op schaarste.
Hoe maak je het beste van schaarste
De verschillende workshops tijdens de conferentie, leveren de volgende lessen op. Enkele uitspraken van aanwezigen vanuit politie, gemeenten, zorg, onderzoek en onderwijs illustreren deze.
Je mentale veerkracht: zet zelfzorg centraal.
“Hoe belangrijk het is om goed voor jezelf te zorgen en een beetje oog te hebben voor je collega’s.”
“Herstel hoef je niet alleen te doen.”
Laat ruimte voor ongemak, want ongemak brengt ook iets positiefs.
“Soms ook even een probleem laten.”
“Durf je eigen gevoel te verwoorden aan je collega/netwerkpartner.”
Houd verandering klein en blijf luisteren naar de onderlaag.
“Organiseer het klein en eenvoudig.”
“Pilots helpen om vertrouwd te kunnen experimenteren.”
Patronen in de samenwerking herkennen en bespreekbaar maken, geven een opening om weer verder te kunnen.
“Voorkomen dat we in bepaalde patronen belanden en de onderstroom niet vergeten.”
“Het belang van dezelfde taal spreken zonder dat je dezelfde mening moet hebben.”
Behoud de verbinding en gelijkwaardigheid met je cliënt, door het inzetten van ervaringsdeskundigheid.
“Waardevol om blinde vlekken tegen te gaan in cliëntcontact door ervaringsdeskundigen in te zetten.”
“De inzet van ervaringsdeskundigheid onderzoeken om structureel in te zetten.”
Zelf doen: Schaarste-Bingo
Wil jij het met collega’s eens hebben over schaarste, en hoe dat jullie werk beïnvloedt? Speel dan eens een potje ‘Schaartse-Bingo’!
Hoe het werkt:
De Schaarste-Bingo is opgesteld door L. van der Ham, senior onderzoeker bij Kenniscentrum Phrenos, voor 1 van de workshops op 16 mei 2025.
